Nói chuyện với sách- Sự tưởng tượng với nghệ sĩ

pan.hanoigrapevine
Jul 15, 2019
5 min read

Updated: Jul 28, 2019

Viết bởi Hải Minh.

Ảnh: tranh gốc tựa đề "The Toad" - Pablo Picasso, cũng là ảnh minh họa trong sách.

Chia sẻ ngày 15/7/2019.

Lời tựa: Những ngày này là thời điểm bạn Hải đang cố gắng để viết ra những cuộc hội thoại của mình với các trang sách. Xin đừng cố phân tích về câu chuyện về giao tiếp trong những đoạn viết này ra sao hay nên như thế nào, bởi vì mình không muốn đối đáp một cách lý tính quá nhiều. Vậy nên cứ coi đây là những lời tự sự của bản thân, và nếu bạn có vì thế mà đọc những cuốn sách ấy hay giao tiếp một cách có tình thương yêu với mình thì mình sẽ rất vui, không thì cũng không sao cả.

Đã từng tồn tại một câu hỏi rất ngây thơ và có tính đại trà rằng: Nếu như một bức tranh được tạo ra để sao chép sự vật giống nhất có thể thì tại sao lại cần phải cầm cọ vẽ thay vì chụp ảnh?

Hoặc có thể đi ngược dòng lịch sử, loại bỏ đi những chiếc máy ảnh và đặt ra một câu hỏi khác: Nếu tôi cố vẽ một con chó giống hệt một con chó tôi nhìn thấy, thì tính nghệ thuật trong bức tranh ở đây là ở chỗ nào? Ngoài những biểu hiện mang tính kỹ thuật?

Tôi gọi đó là câu hỏi ngây thơ vì rõ ràng chúng có quá nhiều sơ hở để những bộ óc phân tích được chọc ngoáy và lục lọi rồi cũng chỉ dừng lại là những hoang mang vô nghĩa. Thế nhưng, đến thời điểm bây giờ tôi tin những vấn đề ấy có thể dẫn tới những cốt lõi sâu hơn cho vấn đề liên quan đến nghệ thuât: Hiện thực và hiện thực trong nghệ thuật mà Graham Collier đã diễn giải rất ấn tượng và thuyết phục trong cuốn sách của mình. Ông kết hợp với hàng loạt dẫn nhập từ những người nghệ sĩ với ông là vĩ đại (và hẳn cũng đã dựa trên sự công nhận của số đông hay một tầng lớp đủ sức thuyết phục để gọi họ là vĩ đại) để đưa ra những mô tả rất dày nhằm trò chuyện với độc giả một cách trọn vẹn nhất.

Tôi cũng muốn khẳng định rằng đây là một sự thuyết phục mang tính cá nhân- với tôi thôi, chứ không muốn đặt nặng sự thuyết phục này có thể chuyển biến thành kết luận hay một tiên đề đao to búa lớn.

Quay về câu chuyện con chó, tôi phải thừa nhận với con người ngây thơ trước kia rằng nếu mục tiêu một người họa sĩ là làm sao tạo ra một con chó giống như con chó trước mặt anh ta nhất có thể, thì có lẽ sẽ chỉ có thể coi anh ta là thợ vẽ mà thôi. Cũng giống như những người thợ thủ công, thợ giày, thợ làm tóc... khi họ cố tạo ra những thứ giống những thứ đã có và tồn tại trên đời. Tức là họ đang thực hành một cách thiếu ý thức chắc chắn về sự tồn tại của tâm thức, họ nới lỏng nó và khiến nó trôi bồng bềnh. Tôi cho rằng, điều khác biệt trọng yếu giữa người thợ và một nghệ sĩ là ở mục đích. Mục đích của người thợ là để sao chép còn người nghệ sĩ là để kết nối với một tâm thức bên trong và sâu thẳm của bản thân.

Vậy, nếu vẫn là các sự vật ấy thì người nghệ sĩ sẽ làm khác như thế nào?

Họ tưởng tượng.

Đối thoại

Và bộc bạch.

Tác giả ở đây đã chỉ ra tư duy cũng như liên kết với các nghệ sĩ và kết luận rằng:"khi nói về nghệ thuật chúng ta chỉ nói về hình ảnh và tưởng tượng.." mà có một đoạn văn đã quá hay để có thể tiếp tục nhắc lại nó:

"Nhu cầu thơ rất đáng kể của công chúng hiện nay song hành với sự tăng trưởng của cuộc sống sung túc trên khắp thế giới phương Tây và số ngày làm việc trong tuần đang ít dần. Chưa bao giờ người ta nỗ lức đáp ứng nhu cầu này ít như hiện nay, nhưng cũng chưa bao giờ thiếu những cây bút thơ cơ độc đáo như hiện nay. "Đây là thời đại phê phán, không còn thi tứ," người ta bảo tôi thế. "Bỏ cảm hứng đi. Thơ đương đại phải phản ánh tinh thần phân tích đang ngự trị." Nhưng tôi vẫn đủ lạc hậu để đòi phải có cảm hứng, một khả năng cảm hứng bẩm sinh vẫn chưa tuyệt diệt, không tuân phục phân tích phê phán." - Robert Graves.

Graham Collier nhấn mạnh điều này ngay trong chương đầu tiên của cuốn sách như cố tình tạo ra một khung nền cho những điều ông sẽ trình bày sau đó. Đây có thể coi là một yếu tố cực kỳ quan trọng khi ông xét duyệt về tính nghệ thuật trong một tác phẩm. Mặc dù khi phân tích các yếu tố tạo nên tác phẩm, Graham Collier có nhắc tới và phân loại đi kèm thêm một yếu tố khác:

Phương diện tạo hình và Phương diện diễn đạt.

1. Phương diện tạo hình: việc dựng hình theo hai hoặc ba chiều cho một vật liệu nào đó có thể uốn nắn được, như sơn được bút quét, hoặc đá cẩm thạch được đục đẽo, để tạo nên cái hình cần thiết.

2. Phương diện diễn đạt: việc khám phá ra, trong và thông qua quá trình dựng hình, những hình thể của các ý tưởng và cảm xúc có trong một tâm thức thượng thăng.

Rõ ràng tôi thấy ở đây, để xem xét một tác phẩm nghệ thuật ta phải nhìn nhận ở cả hai phương diện, nếu thiếu phần tạo hình ta sẽ không hình dung được tác phẩm và thiếu phương diện diễn đạt, tác phẩm như là một cái xác không hồn. Tuy nhiên, đó là khi tôi nhìn từ con mắt của khán giả, của người xem và người ngoài. Còn với một người nghệ sĩ sáng tác, việc phân loại này có vẻ không liên quan với họ nhiều, họ chỉ đơn giản là "bộc bạch ra những nhận thức về hiện thực và các sự kiện của thế giới trong tâm thức của họ" mà thôi.

Và cái hiện thực hay các sự kiện của thế giới với người nghệ sĩ không tồn tại đơn giản như những hình ảnh được scan qua máy tính, không quanh quẩn trong các giới hạn của định nghĩa. Hiện thực với họ có thể là bất cứ điều gì, miễn là nó kết nói với tâm thức sâu xa. Con mắt của nghệ sĩ, chúng biết cách để chọn lọc ra được những điều cốt lõi và gốc rễ nhất của một sự vật, sau đó diễn đạt và trình bày nó ra sao cho thể hiện được sự đan quyện, xoắn xuýt giữa phần nhận thức bên trong với hiện thực bên ngoài.

Thế giới này nhiều lý trí quá, nhiều phân tích quá để mà kiểm soát và quản lý, thế nên những yêu cầu kết nối này dường như tốn quá nhiều thời gian và mông lung khó đoán. Thế nhưng, dù được coi là ích kỷ thì với nghệ thuật cũng chỉ ra đời khi đúng thời điểm mà thôi. Dù cố cưỡng ép, điều chúng ta sẽ liên tục tạo ra là những sản phẩm chứ không phải tác phẩm.

Viết bởi Hải Minh.

Ảnh: tranh gốc tựa đề "The Toad" - Pablo Picasso, cũng là ảnh minh họa trong sách.

Chia sẻ ngày 15/7/2019.

Đã từng tồn tại một câu hỏi rất ngây thơ và có tính đại trà rằng: Nếu như một bức tranh được tạo ra để sao chép sự vật giống nhất có thể thì tại sao lại cần phải cầm cọ vẽ thay vì chụp ảnh?

Tôi cũng muốn khẳng định rằng đây là một sự thuyết phục mang tính cá nhân- với tôi thôi, chứ không muốn đặt nặng sự thuyết phục này có thể chuyển biến thành kết luận hay một tiên đề đao to búa lớn.

Vậy, nếu vẫn là các sự vật ấy thì người nghệ sĩ sẽ làm khác như thế nào?

Họ tưởng tượng.

Đối thoại

Và bộc bạch.

Phương diện tạo hình và Phương diện diễn đạt.

1. Phương diện tạo hình: việc dựng hình theo hai hoặc ba chiều cho một vật liệu nào đó có thể uốn nắn được, như sơn được bút quét, hoặc đá cẩm thạch được đục đẽo, để tạo nên cái hình cần thiết.

2. Phương diện diễn đạt: việc khám phá ra, trong và thông qua quá trình dựng hình, những hình thể của các ý tưởng và cảm xúc có trong một tâm thức thượng thăng.

Comments