Hanoi Dance Fest 2019: Những cuộc gặp ngẫu hứng và nên thơ

Viết bởi Dương Lê.

Ảnh: Nguyễn Đức Tùng.

Chia sẻ ngày 1/7/2019.

"Với tôi, đây là cuộc đối thoại của người đàn ông với chính mình, mà quả cầu phản chiếu thế giới nội tâm của anh ta. Người càng cô độc, thế giới nội tâm của anh càng trở nên rộng lớn hơn. Những vòng xoay thể hiện sự lặp lại, bức bối, như thể những gì anh ta có, hay tạo ra tưởng chừng vô tận nhưng kỳ thực chỉ trong vầng sáng mà quả cầu tỏa ra mà thôi."

"Ngay cái tên Đáy Giếng đã gợi nên vùng không gian thăm thẳm, khiến ta phải ngước lên, như hành trình nhận diện căn tính với những giá trị cổ truyền không đổi mà mỗi người Việt đều phải trân trọng." "Những cú dập liên hồi của đàn bầu tạo ra một tổng thể âm thanh mạnh mẽ, cuối cùng đẩy bật một nhân vật thoát khỏi đám bìa, và cô ấy xuất hiện với một loại “aura” rất “chúa”.

Đến với chương trình Múa đương đại - Hanoi Dance Fest 2019 năm nay, tôi không còn xem như một khán giả thông thường nữa. Bởi gần đây đã có thêm trải nghiệm múa, tôi ngỡ như được hít căng lồng ngực loại không khí trong lành mà mình yêu thích: Không khí của múa, hơi thở riêng mà chỉ có múa đương đại mới có thể đem lại.

Hanoi Dance Fest 2019 do Nhà hát Nhạc Vũ kịch Việt Nam (VNOB), Viện Goethe và Trung tâm văn hóa Pháp –L’espace hợp tác tổ chức vào hai ngày 28 và 30 tháng 6 năm 2019 tại Nhà hát Tuổi Trẻ Hà Nội. Sự kiện bao gồm 6 tiết mục múa đương đại, với phong cách sáng tạo khác nhau. Trong đó, để lại trong tôi ấn tượng mạnh hơn cả là các tác phẩm Vòng Lặp, Đáy Giếng và Khối Bất Kỳ- những tác phẩm đã có sự pha trộn độc đáo của nhiều yếu tố.

Vòng Lặp – Khi Slalom & Múa gặp nhau và quấn quýt

Khi xem tác phẩm Vòng Lặp của biên đạo, diễn viên múa Xuân Lê, hầu như khán giả đều ấn tượng bởi đây là lần đầu tiên được xem một vở múa đương đại kết hợp slalom (một loại hình trượt băng nghệ thuật vượt chướng ngại vật). Nói về sự kết hợp này, Xuân Lê nói anh không bắt đầu bằng việc khai thác kỹ thuật của từng bộ môn để “nhúng” vào nhau, mà hoàn toàn từ việc anh muốn biểu đạt bản thân như thế nào. Với anh, cảm xúc vẫn là yếu tố dẫn dắt chủ đạo cho sự sáng tạo của người nghệ sỹ.

Nhưng sân khấu của Vòng Lặp không để sự kết hợp này xuất hiện ngay từ đầu, mà rơi vào gần cuối tác phẩm. Xuyên suốt tác phẩm là sự tương tác tinh tế giữa Xuân Lê và “bạn diễn” của anh, một quả cầu khi thì nhỏ bé trong lòng bàn tay khi thì lơ lửng như trăng non khổng lồ mới mọc. Sự hiện diện của quả cầu với mỗi lần đổi màu đỏ, xanh, trắng lại báo hiệu một trạng thái khác nhau của nhân vật; dẫn đến nhịp múa của anh cũng biến chuyển theo. Bắt đầu từ những chuyển động chạm sàn, người nghệ sỹ đã nâng dần cơ thể mình lên cao. Từ những nhịp múa chậm rãi, anh đẩy tới những động tác nhanh, dứt khoát, rồi lại lặp lại luân phiên, và rồi dần kết thúc ở những vòng xoay liên tục từ những đường trượt nên thơ. Tôi thấy tim mình cũng bị cuốn theo những vòng xoay ấy. Khối cơ thể rắn chắc, với những đường cong lượn mềm theo chuyển động, dưới ánh sáng trắng kỳ ảo của quả cầu hiện lên gợi cảm đến mê hoặc.

Với tôi, đây là cuộc đối thoại của người đàn ông với chính mình, mà quả cầu phản chiếu thế giới nội tâm của anh ta. Người càng cô độc, thế giới nội tâm của anh càng trở nên rộng lớn hơn. Những vòng xoay thể hiện sự lặp lại, bức bối, như thể những gì anh ta có, hay tạo ra tưởng chừng vô tận nhưng kỳ thực chỉ trong vầng sáng mà quả cầu tỏa ra mà thôi. Tác phẩm kết thúc trong sự ngỡ ngàng của tôi, và hoài nghi liệu đây có phải cái kết thực sự? Bởi nó đã dừng lại đột ngột ở khoảnh khắc tôi rung động mạnh nhất. Xuân Lê sau đó chia sẻ đây mới là một trong bộ ba tác phẩm do anh biên đạo, sẽ được hoàn thành trong vài năm tới. Tôi mong rằng anh lại trình diễn ở Việt Nam để chúng ta có cơ hội chứng kiến tác phẩm lớn này, cũng như lại được thấy sự lãng mạn do múa và slalom đem lại.

Đáy Giếng – Mạch đập chung của nhạc và múa

Toàn bộ tinh thần của vở Đáy Giếng đều gợi nên hồn cốt Việt Nam. Bởi thế nên biên đạo múa Ngọc Khải đã chọn thể hiện trên nhạc cụ dân tộc được chơi sống, để toát lên trọn vẹn tinh thần đó. Anh đưa chiếu cói, sân đình, hình tượng tứ linh, hình ảnh chọi gà chọi trâu lên sân khấu. Lối sinh hoạt cộng đồng đó chẳng phải có sức sống nhất khi được diễn ra trên tiếng trống, kèn, đàn… thực hay sao? Ngay cái tên Đáy Giếng đã gợi nên vùng không gian thăm thẳm, khiến ta phải ngước lên, như hành trình nhận diện căn tính với những giá trị cổ truyền không đổi mà mỗi người Việt đều phải trân trọng.

Anh Khải cho biết anh không đặt ra ý tưởng với nhóm ngay từ đầu (gồm diễn viên múa Quỳnh Chi, nhạc sỹ Thành Nam, nhạc sỹ/ NSƯT Ngọc Khánh) mà để mọi người cùng cảm và cùng dựng, edit, tạo nên hình hài tác phẩm. Ví như theo lời chú Khánh kể, trong quá trình tập luyện khi nhìn Chi di chuyển rồi hạ gót chân thật nhẹ thật lắng, dù không rõ ý nghĩa nhưng chú cũng đánh ra một nhịp ăn với chuyển động đấy. Cách làm này tôi nghĩ đã đem đến một nhịp thở chung cho vở diễn. Và khi sân khấu của Đáy Giếng thực sự mở ra, tôi cảm nhận được mọi vùng cảm xúc ẩn giấu trong mình đều được đào khơi. Các yếu tố cùng rung lên một mạch đập nóng hổi. Cơ thể của diễn viên, mềm mại rắn rỏi. Tiết tấu của nhạc cụ, khi dồn dập lúc thanh thoát. Chuyển động của diễn viên, múa cặp với nhau khi chắc khi lỏng, từ động – động rồi tĩnh- động chuyển dần về tĩnh. Từng nhịp, từng phách thả vào điệu múa; tiếng trống giòn vang tiếng kèn trầm khản. Mọi biến hóa đều xảy ra cùng nhau, nghe nhau, để tạo nên sự quyện hòa trong “hình của nhạc và của múa” (theo cách nói của anh Khải). Và sự hòa quyện đó được cô đặc ở cái kết, khi cả bốn người đều đứng chung trong một tạo hình. Múa và nhạc đã về một thể, trên cái nền cùng cảm nhận bằng cả tâm trí và cơ thể của các nghệ sỹ.

Khối Bất Kỳ- Bởi chất liệu cũng có hơi thở

Nhóm Baydanc đã mang Khối Bất Kỳ đến sân chơi Hanoi Dance Fest 2019, một màn trình diễn ly kỳ và ngẫu hứng với chất liệu, chủ đạo là bìa các tông. Nhóm cho biết các bạn coi bìa các tông như một con người, cũng làm quen và khám phá cơ thể của nhau, nghe hơi thở và chạm vào nhau. Tôi nhớ hình ảnh đầu tiên đập vào mắt, là một đám lớn bìa các tông dính lấy nhau tràn lan trên sân khấu, như một sinh vật phập phồng hơi thở. Các diễn viên ẩn dưới lớp bìa, khán giả chỉ cảm nhận được họ qua những chuyển động cuộn lên quặn lại của đám các tông. Rồi bỗng dưng những bàn tay ló ra qua khe hở. Khối bìa vẫn tiếp tục di chuyển, sột soạt, trong âm thanh đanh gọn được kéo mảnh của dây kéo violon trên ghita. Họ vừa như chơi cuộc chơi mình làm chủ, vừa như mắc kẹt trong sự sắp đặt do mình tạo ra. Những cú dập liên hồi của đàn bầu tạo ra một tổng thể âm thanh mạnh mẽ, cuối cùng đẩy bật một nhân vật thoát khỏi đám bìa, và cô ấy xuất hiện với một loại “aura” rất “chúa”. Tôi thấy sức nặng của vở diễn đã dồn hết vào phần mở đầu này. Về sau, các nhân vật khác xuất hiện, với sự cứng mềm bất kỳ của bìa các tông, tạo ra những ứng tác linh hoạt. Giống như một câu chuyện vẫn tiếp diễn vì các nhân vật vẫn muốn kể, chứ không hẳn muốn tạo ra cao trào tiếp theo. “Khối Bất Kỳ” mới đầu tưởng đơn giản từ việc chọn chất liệu chính, tạo hình, nhưng về sau khi nhìn lại quá trình phát triển của tác phẩm, tôi mới thấy những thử nghiệm đã được tạo ra liên tục, khiến khán giả bị cuốn vào trò chơi với chất liệu.

Hanoi Dance Fest 2019 đã khép lại, và tôi chợt nhận ra dường như 6 tác phẩm này có thể bắt cặp với nhau bởi những thông điệp chung. FeMale và Đáy Giếng là tiếng vọng của bản ngã. Khối Bất Kỳ và Đa Chiều mở ra không gian tự do cho khán giả đắm mình tưởng tượng. Vòng Lặp và Thán biểu đạt vẻ đẹp cá nhân cũng như dải cảm xúc sâu rộng mà mỗi sân khấu đem lại. Dù thế nào, tất cả đã cùng tạo nên những cuộc gặp đầy ngẫu hứng và nên thơ, giữa các loại hình và chất liệu, giữa các nghệ sỹ và khán giả, để mỗi người đều được tận hưởng trọn vẹn cảm xúc và không khí của đương đại luôn tràn ngập.