Cảm nhận về Chuỗi Workshop Kịch: Dịch và Diễn (ATH)

Được viết bởi: Trần Ngân Hà

Chuyện kể rằng, vào thế kỉ 19 ở Pháp, khi mà các rạp hát nở rộ và cạnh tranh nhau gay gắt để kiếm lời, chủ yếu đánh vào yếu tố thị giác của kịch như trang trí sân khấu, quần áo của diễn viên, vv… để thu hút khán giả, thì có một nhân viên làm việc ở công ty dầu khí với niềm đam mê cháy bỏng với sân khấu, đã xuất hiện và thực hiện một cuộc cách mạng thay đổi cảnh quan lĩnh vực sân khấu lúc bấy giờ ở Pháp.

André Antoine đã tự thành lập nhà hát kịch của riêng mình, mang tên Rạp hát Tự do sau khi những ý tưởng cải cách kịch của ông không được ủng hộ trong đoàn kịch mà ông đang theo khi đó. Với rạp hát của mình, ông đã phá vỡ toàn bộ các nguyên tắc của sân khấu lúc bấy giờ: kéo sân khấu lại gần với khán giả, tắt đèn ở khu vực khán đài thay vì bật đèn sáng trưng như trước, diễn viên nói chuyện với nhau như trong cuộc sống đời thường thay vì nói những lời tuyên ngôn, sử dụng đạo cụ thật như bàn, ghế, cửa, và diễn những vở kịch có nội dung hiện thực, gần gũi với đời sống. Ông đã sáng tạo ra khái niệm “dàn dựng sân khấu” hiện đại, trong đó nhấn mạnh vào việc người làm công việc đạo diễn sân khấu sẽ truyền tải quan điểm, ý kiến cá nhân vào mỗi vở kịch thông qua cách dàn dựng của mình. Điều này có nghĩa là, với cùng một tác phẩm kịch, 100 đạo diễn sân khấu có thể cho ra 100 phiên bản với ý nghĩa khác nhau.

Đây là nội dung của nửa đầu buổi workshop số 1 trong chuỗi 6 workshop “Sân khấu kịch: Dịch và diễn” của ATH. Nghe tên thì hơi khó hiểu nhưng túm lại mục đích của chuỗi workshop này là giúp người tham dự hiểu về công việc dàn dựng/đạo diễn sân khấu. Nửa đầu mỗi workshop sẽ dành để tìm hiểu sơ lược về lịch sử dàn dựng sân khấu ở châu Âu và ở Pháp, các trường phái, phong cách, các nhân vật điển hình. Nửa sau mỗi workshop là phần thực hành: lớp chia nhóm, các nhóm sẽ diễn cùng một trích đoạn kịch ngắn nhưng theo các phong cách/trường phái khác nhau. Ví dụ: có đạo cụ hoặc không có đạo cụ, các diễn viên phải quay mặt về khán giả, hoặc 1 diễn viên quay mặt về khán giả 1 diễn viên quay lưng về khán giả, vv…

Bản thân mình thích tìm hiểu nên được nghe các câu chuyện liên quan đến ông A, ông B đã làm gì để thay đổi lịch sử, hay những sáng tạo của ông C vẫn còn hữu ích cho đến ngày nay, mình thấy rất hứng thú. Thế nhưng, mặc dù mình là đứa không biết và rất sợ diễn, sau 2 buổi workshop thì mình phải thừa nhận là nửa sau workshop - phần thực hành, là phần mình thấy thú vị nhất. Khi xem những phiên bản khác nhau của cùng một vở kịch, mình mới hiểu mỗi vị trí, tư thế, cử chỉ của người diễn viên đều có thể tạo ra những lớp nghĩa mới cho nhân vật, cho câu chuyện. Nếu cô gái đứng giữa sân khấu, quay lưng vào khán giả, dưới ánh đèn đỏ nhìn thật cô đơn và mong manh, thì cũng cô gái ấy, nói những lời thoại y hệt, nếu quay mặt vào khán giả, quỳ xuống và vật vã lại thể hiện một sự mệt mỏi, một nỗi bàng hoàng chất chứa. Hay thông qua cách hai nhân vật vợ-chồng ăn, đồ ăn mà người đó ăn, cách họ nhai, đạo diễn cũng có thể thể hiện được tính cách và tính chất mối quan hệ giữa họ. Công việc dàn dựng/đạo diễn sân khấu cách đây không lâu còn rất xa lạ với mình, nhưng thông qua workshop này mình bắt đầu nhận ra sự thú vị của nó. Đó là sự kết hợp của sáng tạo và khả năng truyền tải một thông điệp, một quan điểm, và đặc biệt là, đó là một công việc rất cá nhân, rất ‘nghệ sĩ’.

Workshop mới diễn ra được 2 buổi, và còn 4 buổi nữa nên nếu mọi người quan tâm có thể lên Fanpage của ATH để xem thông tin nhé.

Photo credit: Nguyễn Ánh