ĐA THỨC: một kịch múa đầy nức nở đương đại

Một trong những thành công rất lớn của Đa Thức là sự tập trung năng lượng trên sân khấu từ đầu đến cuối, phần lớn nhờ vào sự kết nối của các diễn viên múa với nhau, với đạo cụ, và cả với mạch cảm xúc chung của tác phẩm. Dù cách diễn của mỗi người đều có cái riêng, không giấu diếm sự đặc trưng từ nhiều nền tảng chuyển động khác nhau, cả nhóm sáu diễn viên đều đã cống hiến, từ những khoảnh khắc mềm mại lưu loát đến những màn cọ xát kịch tính, sắc bén hơn. Chính sự cam kết đó đã tạo nên sự mạch lạc và thống nhất cho cả bài múa, dù rằng từ đầu đến cuối có rất nhiều sự đa dạng về tiết tấu, âm nhạc, và cao độ cảm xúc. Có thể tôi không hoàn toàn bị thuyết phục bởi một số (ít) khoảnh khắc biên đạo, nhưng tôi tán dương sự cam kết của những diễn viên múa từ đầu đến cuối tác phẩm. Tôi cũng tán dương McCormack vì đã thúc đẩy được cách diễn như vậy để tạo ra một tác phẩm không dựa vào kỹ thuật để tạo sự trầm trồ, mà một mạch cảm xúc đến từ tính con người.

Có lẽ, điều tôi quan tâm và mãn nguyện nhất, là Đa Thức đã không cố nhét những diễn viên này vào những chuyển động không phải của họ, mà vẫn cho họ được thể hiện cái tôi một cách không vị kỷ: từ những chuyển động chuẩn xác đầy tâm hồn của Khải, sự mạnh mẽ của Như, đến cái chất street dance (vũ đạo đường phố) trong cơ thể Thành. Dù tôi vẫn mong ước được nhìn thấy nhiều khoảnh khắc cá nhân để thể hiện thế mạnh của các diễn viên hơn, tôi vẫn thoả mãn với những điều McCormack đã làm được chỉ trong hơn bốn tuần luyện tập.

Chỉ duy, tôi chưa cảm thấy được thuyết phục với sự xuất hiện của hai thanh trượng lớn dài năm mét - một yếu tố hoạt cảnh chính của vở diễn. Thoạt nhìn như hai cây tre được sơn màu tối đi, hai cây trượng xuất hiện lần đầu tiên khi hai cặp diễn viên, từ hai bên cánh gà, cùng lúc dùng trượng để đẩy hai diễn viên khác vào giữa. Vậy là, ngay từ ấn tượng đầu tiên, chúng đã là những biểu tượng của sự trao đổi quyền lực. Tôi tò mò ngay: rất khó để cân bằng sự thô lỗ của những cây trượng dài thườn thượt trên sân khấu cùng với sáu cơ thể người. Khôn khéo, McCormack liên tục biến hoá cách cây trượng để chiếm không gian sân khấu theo các cách linh hoạt khác nhau, khiến chúng hạn chế bị nặng nề và chiếm hữu. Chúng được các diễn viên đẩy, kéo, quay, sắp đặt theo nhiều cách, tạo ra nhiều câu chuyện riêng xung quanh mối quan hệ những người-vật và người-người.

Tiếc là đến cuối cùng, tôi vẫn không truy ra được là những cây trượng đó xuất hiện để làm gì. Chúng không vượt ra khỏi ranh giới đạo cụ, chưa trở thành một phần của sự sống trong tác phẩm. Đối với tôi, những tảng đá nặng hơn đầu người, được đặt rải rác quanh sân khấu, lại có linh hồn và kết nối hơn với cả khán giả lẫn diễn viên, có thể là vì McCormack đã làm việc với đá trong nhiều tác phẩm khác, theo như lời ông tâm sự sau buổi diễn. Đối với tôi, chúng mới thật sự là “totem” (vật tổ) của bài diễn, dù cái tên này lại được đặt riêng cho hai cây trượng. Mà cũng có thể, tôi có thiên kiến cá nhân với những hình dáng cương dài trùng trục mà không ít không gian nghệ thuật tôn lên làm trọng tâm.

Xem múa mà khiến mình vừa thích, vừa ngẫm nghĩ phản biện, thì xem như bài múa đã làm nên chuyện. Tôi đi xem hôm thứ sáu, ngày 20/12; hôm đấy khán giả ngồi lại cùng trò chuyện với nghệ sĩ khá đông và đặt nhiều câu hỏi. Dù phần lớn khán giả là trong giới nghệ sĩ (theo tôi quan sát thấy), và nhà hát tuy đông nhưng vẫn chưa đầy hẳn, tôi thấy vở múa đã gây được lòng tin đáng kể. Tôi cảm phục những người bản lĩnh tiếp tục xây dựng những dự án đương đại dù nguồn lực còn quá hạn chế. Phải đi mới thành đường. Trên đây chỉ là vài nhận xét con con để phản hồi lại cho một trải nghiệm rất khoái. Xem múa là chứng kiến những cơ thể biến tấu giữa không gian, thời gian, và đời sống: chữ viết hay lời nói không đủ để tái hiện, mà phải tự thân trải nghiệm tác phẩm mới có thể cảm thấy tế bào mình cũng chuyển động theo từng khoảnh khắc của cuộc sống. ************* * Ảnh: H2Q ART * Người viết: Đoàn Thanh Toàn Là một nghệ sĩ biểu diễn và nghiên cứu, Đoàn Thanh Toàn tìm đến múa nhằm kết nối cộng đồng, bàn về công lý và tưởng tượng một thế giới queer, bình đẳng. Cơ thể chứa đựng lịch sử, bản dạng, và tiềm năng – các tác phẩm của Toàn tô đậm những đường giao nhau ấy trên cơ thể người diễn. Toàn vừa quan tâm đến chính trị xã hội, vừa tìm kiếm giá trị trong bản chất của chuyển động và sự giao lưu cảm xúc giữa biên đạo múa, diễn viên và khán giả. Đồng thời, Toàn thách thức thẩm mỹ của múa hiện đại / đương đại phương Tây. Giải thuộc địa trong nghệ thuật múa và thông qua múa là một yếu tố quan trọng trong sứ mệnh của Toàn. Thực hành của Toàn thường hướng đến chữa - lành - queer, tính tự quyết của cơ thể, và những ham muốn mang tính phản kháng.